آنچه که در هنگام استفاده از آسانسور موجب خشنودی ما می‌شود این است که در هنگام حرکت، بیصدا و نرم بوده، بدون لغزش اضافی و از سرعت مطلوبی برخوردار باشد. البته اکثرا ترجیح می‌دهند که آسانسور در عین راحتی، ایمن زیبا و مقرون به صرفه نیز باشد و با صرف زمان کمتر، راحت و سریع به مقصد برسد. برای برخورداری از تمامی این مزایا، لازم است که ابتدا یک بررسی اجمالی بر ساختار آسانسور داشته باشیم و تمامی قطعات آنرا بخوبی بشناسیم و مورد بررسی قرار دهیم.
برای شناخت اجزای آسانسور لازم است که در ابتدا بدانیم که مدل عملکردی آسانسورها بطور کلی دو دسته‌اند: آسانسورهای کششی و آسانسورهای هیدرولیکی. بعضی از قطعات تشکیل دهنده این دو نوع آسانسور با یکدیگر یکسان هستند و کار مشترکی را انجام می‌دهند. اجزای آسانسور شامل: قطعات مکانیکی و قطعات الکتریکی و قطعات مربوط به درب و ریل. کیفیت، قیمت و عمر مفید آسانسور بستگی به کیفیت، نوع، و قیمت این قطعات تشکیل دهنده دارد.
در هنگام تعبیه آسانسور برای یک ساختمان باید جایگاه موتورخانه که محل قرارگیری تابلو فرمان، موتور و سایر تجهیزات است مشخص شود. چاه آسانسور محل قرارگیری ریل‌ها و حرکت کابین آسانسور است. انتهایی‌ترین قسمت چاه که محل قرارگیری بافرها یا ضربه‌گیر می‌باشد اصطلاحا چاهک نامیده می‌شود.
آشنایی کلی با اجزای آسانسور
در مقاله برندهای معروف آسانسور از ابتدا تاکنون دیدیم آنچه که از ظاهر آسانسور مشاهده می‌کنیم در همه انواع آسانسورها مشترکند مانند: آهن آلات، کابین، درب کابین، درب طبقات که شامل لته ها (لنگه‌ها)، ریل‌ها، وزنه، پشت‌بندهای وزنه، براکت های وزنه و کابین، سیم بکسل آسانسور، موتور، تابلو فرمان، گاورنر، پاراشوت، تراول کابل، کفشک‌ها، میکروسوییچ‌ها، سنسورها و…
اجزای آسانسور کششی عبارتند از: شاسی موتور، تابلو فرمان، تابلو برق سه فاز، فلکه هرزگرد، گاورنر، فلکه بالای گاورنر، فلکه پائین گاورنر به همراه وزنه، تراولینگ کابل، کابین، یوک کابین، جعبه رویزیون، زنجیر جبران، ریل راهنما، شالتر، براکت، لقمه، روغندان، پاراشوت، وزنه تعادل، سیم بکسل، کفشک، قلاب سر بکسل. همانطور که قبلا نیز گفتیم برخی از قطعات درون آسانسورهای کششی و هیدرولیک مشابه هم هستند و وظایف یکسانی دارند. اما برخی قطعات مثل پاوریونیت، شیر اطمینان و جک فقط در آسانسورهای هیدرولیکی دیده می‌شوند.
اجزای آسانسور هیدرولیکی عبارتند از: پاور یونیت، کاراسلینگ، سیلندر، پیستون، صفحات نگهدارنده plate، محفظه روغن، موتور و پمپ هیدرولیکی، ریل، سربکسل، دیکتاتور، سیم بکسل، شالتر، شستی طبقه، شستی کابین، فن کامپیوتری، کفشک هیدرولیک، لقمه چدنی.
اجزای اصلی و مشترک در همه انواع آسانسورها :
آسانسورها بسته به نوع شان چه از جنبه مکانیکی و چه الکترونیکی از قطعات مختلفی تشکیل شده اند که هر یک از این قطعات در چگونگی حرکت و استاندارد آسانسور نقش مهمی دارند و نقص هر قطعه موجب بر هم زدن مکانیزم کلی آسانسور می‌شود. اجزای اصلی و مشترک در همه انواع آسانسورها عبارتند از : موتور آسانسور، تابلو فرمان، کابین آسانسور، درب آسانسور شامل درب کابین و درب طبقات، ریل‌های راهنما، سیم بکسل و سیستم محرکه. در ادامه به توضیحات مختصری در مورد تعدادی از قطعات اصلی اجزای آسانسور که تقریبا قسمت اعظم بهای تمام شده از پکیج یک آسانسور را شامل می‌شوند، می‌پردازیم:
موتور آسانسور:
همانطور که گفتیم اجزای آسانسور شامل دو بخش مکانیکی و الکترونیکی می‌باشد. موتور آسانسور که اصلی‌ترین قطعه آسانسور به شمار میرود، در واقع رابط کاربری اجزای الکترونیکی و مکانیکی است یعنی نیروی برق را به محرکه تبدیل می کند. بدین ترتیب که با ورود جریان برق به سیم کشی موتور و تغذیه آن، موتور روشن می‌شود و نیروی محرکه لازم برای حرکت کابین را فراهم می‌کند.
موتور آسانسور می‌تواند از نوع گیربکس، گیرلس، موتور خانه دار و بدون موتور خانه باشد و کیفیت موتور مستقیما بر بهبود عملکرد آسانسور تاثیر دارد. در آسانسور کششی، موتور آسانسور به دستور تابلو فرمان نیروی محرکه را از طریق سیم بکسل منتقل و می‌تواند کابین را به سمت بالا و پایین جابجا کند. در آسانسور هیدرولیک نیروی محرکه از طریق جک هیدرولیک به کابین منتقل می‌شود.
تابلو فرمان:
اجزای آسانسور از قطعات الکتریکی و مختلفی تشکیل شده است. از مهمترین قطعات الکتریکی آسانسور تابلو فرمان است که در صورت خرابی برد کنترل ممکن است ایرادات زیادی به همراه داشته باشد. تابلو فرمان آسانسورها با هم متفاوت است اما کار همه شان، کنترل و هدایت آسانسور به سمت طبقات است. بدین صورت که تابلو فرمان تمام دستورات و عملیات آسانسور را پردازش نموده و عملکرد موتور و سایر قطعات الکترونیکی را فرمان دهی می کند. ضمن اینکه تابلو فرمان، کنترل همه تجهیزات الکتریکی آسانسور از قبیل ترمزها، سوئیچ‌ها، درب کابین و حفاظت الکتریکی از سایر تجهیزات آسانسور را عهده دار است.
تابلو فرمان آسانسور می‌تواند از نوع دو سرعته (۲spd) و یا تک سرعته (vvvf) باشد که هر کدام از این تابلوها موتور گیربکس یا موتور آسانسور مخصوص خود را دارا است. یعنی برای تابلو فرمان‌های دو سرعته، موتور آسانسور نیز باید دارای دو سرعت دور تند و دور کند باشد اما تابلو فرمان‌های تک سرعته، موتور آسانسور دارای یک سرعت است و توسط تابلو کنترل می‌گردد. در آسانسورهای دارای تابلو فرمان تک سرعته، حرکت و ایستادن آسانسور بسیار نرم بوده و مسافر چندان متوجه حرکت آسانسور نمی‌شود ضمن اینکه عمر مفید قطعات نیز بیشتر خواهد بود.
قطعات اصلی بکار رفته در تابلو فرمان که یکی از مهم ترین اجزای آسانسور است، انواع بردهای الکتریکی هستند که عبارتند از :
- برد اصلی IMC
- برد I/O (جهت طبقات و نمایش طبقه تنظیم شده است )
- برد کابین CAB
- برد تغذیه و شارژ باطری IPS
- برد کنترل بار و فاز LPC
یکی از قطعات مهم تابلو فرمان آسانسور برد کابین می‌باشد که در آن از یک حافظه حداکثر ۴ گیگابایتی استفاده شده که قابلیت پخش فرمتهای صوتی MP3 را دارد. انتخاب صدای دلخواه امکان پذیر است و برای تنظیم آن می‌توان از بلندگوهای ۴ اهمی عرضه شده با تابلو فرمان استفاده کرد. اهمیت وجود این برد و نقش آن در پخش موسیقی آسانسور را در مقاله علت پخش موسیقی در آسانسور و تاثیر آن ، بطور مفصل ارائه کردیم.
کابین آسانسور:
یکی دیگر از اجزای آسانسور، کابین یا همان اتاقک آسانسور که بار یا مسافر را جا‌به‌جا می‌کند. انواع کابین در طرح‌ها و جنس‌های مختلف استیل، چوبی، شیشه‌‌ای، و یا ترکیبی از این مواد، و در ابعاد مختلف موجود می‌باشد. کابین به کمک برخی از قطعات از جمله کفشک‌ها که متناسب با وزن آسانسور طراحی شده‌اند، بر روی ریل‌ها حرکت می‌کند و یا در واقع اضطراری، به جهت رعایت ایمنی از حرکت باز می‌ایستد.
درب آسانسور:
تامین امنیت مسافران در آسانسور با درب آن است و در انتخاب نوع، و نحوه نصب آن باید دقت زیادی انجام پذیرد. البته درب در انواع آسانسور علاوه بر نقش ایمنی، جنبه تزیینی نیز داشته و زیبایی آن موجب جلب توجه مسافر می‌گردد. در آسانسور به طور کلی دو نوع درب نصب می‌شود: درب طبقه و درب کابین که می‌توانند از نوع درب اتوماتیک یا نیمه اتوماتیک باشند که در سایت سلکوم دورز مطالب مفید و کاملی در مورد انواع درب بطور مفصل ذکر شده است.
درب کابین یکی از قطعات اصلی و مهم آسانسور است که در تامین ایمنی مسافران نقش مهمی دارد و مدل آن می‌تواند تک لته‌ای یا از کنار بازشو و دو لته‌ای یا از وسط بازشو انتخاب شود. درب‌های طبقات نیز در هر طبقه بطور جداگانه نصب شده و از سقوط مسافر به داخل چاه جلوگیری می‌کند و در انواع لولایی، کشویی، اتوبوسی، آکاردئونی، گیوتینی و… ساخته می‌شوند. ابعاد درب‌های آسانسور بر حسب نوع آسانسور، و فضا و نقشه ساختمان، انتخاب می‌گردد. برخی از برندهای معروف درب عبارتند از : درب سلکوم آسانسور، درب سماتیک حریری، درب یاران و درب پارسیان می‌باشند.
ریل آسانسور:
یکی دیگر از اجزای آسانسور ریل است که وظیفه هدایت کابین، تعادل، به حداقل رساندن حرکات جانبی و جلوگیری از نوسانات کابین را برعهده دارد. ریل‌های آسانسور بر اساس ابعاد طبقه‌بندی می‌شوند و معمولا ۵ متری هستند و هر شاخه یک پشت‌بند برای اتصال به شاخه بعدی دارد باید دقت شود که برای اتصال ریل‌ها از پشت‌بندی غیر از پشت‌بند مخصوص همان شرکت استفاده نشود. محل نصب ریل آسانسور بر روی دیواره چاه آسانسور است و توسط پایه‌هایی به نام براکت به دیواره چاهک آسانسور وصل می‌شوند.
سیم بکسل :
یکی از اجزای آسانسور در بخش مکانیکال، سیم بکسل آسانسور است که در سایزهای مختلف ساخته می شوند. سیم بکسل‌ها علاوه بر این که باید از مقاومت و استحکام بالایی برخوردار باشند در عین حال می‌بایست نرم و انعطاف پذیر نیز ساخته شوند. سیم بکسل از گروهی سیم و رشته تشکیل شده که همگی در اطراف یک سیم مرکزی قرار داشته و در نهایت این سیم‌ها به دور هسته‌ای از جنس فیبر پیچیده شده‌اند.
جمع بندی و نتیجه گیری :
دانستیم که آسانسورها از لحاظ نحوه عملکرد به دو نوع کلی کششی و هیدرولیک تقسیم می‌شوند و هر نوع از آسانسورها علاوه بر اینکه دارای اجزا و قطعات منحصر به فرد خود هستند ولی تعدادی از اجزای آسانسور بطور مشترک در هر دو نوع کششی و هیدرولیک وجود دارند که تقریبا وظایف مشترکی دارند و به اجزای اصلی آسانسور معروفند. در این مقاله به معرفی اجزای اصلی آسانسور همراه با کارآیی و شرح مختصری از هر کدام پرداختیم.
